بیوپسی مغز استخوان روشی است که برای تشخیص شرایطی که در خون و مغز استخوان تأثیر می‌گذارد، استفاده میشود. مغز استخوان جایی است که سلول‌های خونی بدن ساخته می‌شوند. در طول این روش، نمونه کوچکی از مغز استخوان را از داخل استخوان خارج می‌کنند.
پس از آن، متخصصی به نام پاتولوژیست سلول‌های مغز را زیر میکروسکوپ بررسی میکند و به دنبال علائم بیماری میگردد. بسیاری از بیماری‌ها - از جمله اختلالات خونی و برخی سرطان‌ها - نیاز به بیوپسی مغز استخوان برای تشخیص موارد مشکوک دارند.
مغز استخوان چیست؟
این ماده در مرکز توخالی استخوان‌های بزرگ قرار دارد. مغز استخوان از بافتی نرم، اسفنج مانند و مایع تشکیل شده است.
این بافت نرم برای تولید موارد زیر به بدن کمک میکند:
- گلبول‌های قرمز
- گلبول‌های سفید
- پلاکت‌ها
قسمت مایع مغز استخوان حاوی سلول‌های بنیادی یا سلول‌های خونی در حال بلوغ است. همچنین ویتامین‌های مورد نیاز برای تولید سلول را می‌سازد.
این عمل قسمت بافت مغز استخوان را آزمایش میکند. قسمت مایع با روشی جداگانه به نام آسپیراسیون مغز استخوان، آزمایش میگردد. در روز عمل، پزشک احتمالاً بلافاصله قبل از بیوپسی، آسپیراسیون مغز استخوان را انجام خواهد داد.
چه زمانی پزشک بیوپسی مغز استخوان را تجویز میکند؟
این نوع نمونه‌برداری اطلاعات ارزشمندی را ارائه می‌دهد که می‌توان از آن‌ها برای موارد زیر استفاده کند:
ارزیابی یا تشخیص یک بیماری
پزشک ممکن است در صورت مشاهده تعداد غیر طبیعی سلول‌های خونی در نمونه خون، بیوپسی مغز استخوان را تجویز کند. بیوپسی میتواند به آن‌ها در تشخیص اختلالات خونی، سرطان، علل تب یا عفونت‌های غیر قابل توضیح و موارد دیگر کمک کند.
مرحله سرطان
استیج/گرید سرطان میزان پیشرفت سرطان را اندازه گیری میکند. بیوپسی مغز استخوان میتواند نشان دهد که آیا سرطان به مغز استخوان سرایت کرده است یا خیر.
هم چنین میتواند نشان دهد که آیا تومور در مغز استخوان شما در حال رشد است یا خیر.
پیشرفت درمان را زیر نظر بگیرید
پزشک نمونه‌برداری را انجام می‌دهد تا ببیند آیا درمان موثر است یا خیر. به عنوان مثال، در صورت دریافت درمان سرطان، ممکن است نمونه برداری منظم از مغز استخوان دریافت شود. نتایج میتواند نشان دهد که آیا مغز استخوان پس از درمان به اندازه کافی سلول‌های خونی سالم تولید میکند یا خیر.
بیوپسی مغز استخوان همچنین میتواند تعیین کند که آیا اهداکننده برای پیوند سلول‌های بنیادی آلوژنیک مناسب است یا خیر. در برخی موارد، فردی با تعداد کمی‌سلول‌های خونی سالم ممکن است به سلول‌های بنیادی جدید و سالم از یک اهداکننده نیاز داشته باشد.
برای اینکه این اتفاق بیفتد، سلول‌های اهداکننده و گیرنده باید مطابقت داشته باشند.
چه بیماری‌هایی با بیوپسی مغز استخوان تشخیص داده می‌شوند؟
بیوپسی مغز استخوان برای تشخیص بیماری‌هایی که شامل تعداد بسیار زیاد یا خیلی کم سلول‌های خونی هستند انجام میشود. همچنین ممکن است برای تشخیص سرطان‌هایی که بر خون یا مغز استخوان تأثیر می‌گذارند استفاده شود.
این شرایط شامل:
کم خونی
وضعیتی که شامل نداشتن گلبول‌های قرمز کافی برای حمل اکسیژن در سراسر بدن میشود.
کم خونی آپلاستیک
وضعیتی که در آن مغز استخوان نمی‌تواند گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌های کافی را تولید کند.
لکوپنی و لکوسیتوز
شرایطی که گلبول‌های سفید خون بسیار کم یا زیاد است.
ترومبوسیتوپنی و ترومبوسیتوز
شرایطی که تعداد پلاکت‌ها بسیار کم یا زیاد است.
پلی سیتمیورا
یک سرطان خون نادر که باعث میشود مغز استخوان تعداد زیادی گلبول قرمز تولید کند.
لوسمی
سرطان سلول‌های خون که میتواند منجر به گلبول‌های غیرطبیعی، به ویژه گلبول‌های سفید خون شود.
لنفوم
سرطان سیستم لنفاوی که میتواند منجر به تعداد غیر طبیعی گلبول‌های سفید و قرمز خون شود.
مولتیپل می‌لوما
سرطان خون نادری که به سلول‌های پلاسما آسیب می‌رساند. پلاسما سل نوعی گلبول سفید است.
سرطان‌های ثانویه
سرطانی که در جای دیگری از بدن شروع میشود (مثلاً سرطان سینه یا سرطان ریه) اما بعد از مدتی به یک مکان ثانویه مانند مغز استخوان گسترش می‌یابد.
میلوفیبروز
اختلالی که شامل بافت اسکار فیبری، جایگزین مغز استخوان میشود.
سندرم میلودیسپلاستیک
یک اختلال مغز استخوان که در آن سلول‌های بنیادی به درستی بالغ نمی‌شوند.
بیوپسی مغز استخوان همچنین میتواند ناهنجاری‌ها را در کروموزوم‌ها و کمبود ویتامین‌ها تشخیص دهد، که میتواند آن را تحریک کند تا گلبول‌های قرمز بدشکل یا خیلی بزرگ تولید کند.
چه کسی بیوپسی مغز استخوان را انجام می‌دهد؟
پزشک متخصص در اختلالات خون (هماتولوژیست) یا سرطان (انکولوژیست) ممکن است بیوپسی مغز استخوان را انجام دهد. پرستارانی که به طور ویژه در این روش آموزش دیده‌اند نیز، بیوپسی مغز استخوان را انجام می‌دهند.
برای انجام بیوپسی مغز استخوان چه اقداماتی لازم است؟
پزشک به شما آموزش می‌دهد چه اقداماتی انجام دهید. به عنوان مثال، اگر یک آرام بخش برای کاهش درد در روز عمل دریافت می‌کنید، ممکن است لازم باشد شب قبل ناشتا باشید.
پزشک باید اطلاعات دقیقی در مورد سابقه پزشکی و داروهای فعلی شما داشته باشد. مانند:
- هر گونه سابقه اختلالات خونریزی دهنده (مانند هموفیلی)
- هر دارویی که مصرف می‌کنید، به خصوص رقیق کننده‌های خون(ضد انعقادها)
- مصرف هر گونه ویتامین یا مکمل
- هر گونه حساسیت دارویی
همچنین باید بداند که آیا باردار هستید یا خیر.
در طول بیوپسی مغز استخوان چه اتفاقی می‌افتد؟
بیوپسی مغز استخوان میتواند در مطب یا بیمارستان انجام شود.کل فرآیند حدود 30 دقیقه طول می‌کشد. در طول عمل بیدار خواهید بود، اما پزشک محل بیوپسی (بی حسی موضعی) را بی‌حس میکند تا راحت باشید.
به طور معمول، مراحل نمونه‌برداری به شرح زیر است:
- با توجه به اینکه بیوپسی از کجا انجام شود، به پهلو یا شکم خود دراز می‌کشید. شایع ترین محل بیوپسی مغز استخوان، پشت لگن (تاج ایلیاک خلفی) است.
- پوست را با یک ضد عفونی کننده تمیز و یک داروی بی حس کننده از طریق پوست به سطح استخوان تزریق میشود.
- یک برش کوچک در محل ایجاد و یک سوزن (جمشیدی) را در استخوان وارد می‌کنند. از یک سرنگ کوچک متصل به سوزن (سوزن آسپیراسیون) برای خارج کردن مایع از مغز استخوان استفاده خواهند کرد. به این عمل آسپیراسیون مغز استخوان می‌گویند.
- یک سوزن با یک مرکز توخالی وارد میشود تا یک تکه کوچک از بافت اسفنج مانند را از مغز استخوان بگیرند. این نوع بیوپسی، بیوپسی هسته نامیده میشود. زیرا سوزن یک نمونه بافتی «هسته» یا استوانه‌ای شکل را برمی‌‌دارد.
- سوزنی حاوی نمونه را برمی‌دارند و به پوست فشار وارد می‌کنند تا هرگونه خونریزی را متوقف کنند و بانداژی را روی زخم قرار می‌دهند.
نمونه را به آزمایشگاه می‌فرستند، جایی که می‌توان آن را برای علائم بیماری بررسی کرد.
بیوپسی مغز استخوان چقدر دردناک است؟
ممکن است در حین آسپیراسیون مغز استخوان احساس سوزش شدیدی داشته باشید و در بخش بیوپسی مغز استخوان درد مختصر و مبهمی را احساس کنید. متأسفانه، استخوان را نمی‌توان بی حس کرد. ممکن است فشار، هل دادن و کشیده شدنی احساس کنید که باعث ناراحتی شود.
در مورد هر گونه نگرانی که ممکن است در مورد درد داشته باشید با پزشک خود صحبت کنید. علاوه بر بی‌حس کردن محل بیوپسی، آن‌ها میتوانند داروهایی برای راحت‌تر کردن شما در طول بیوپسی ارائه دهند.
بعد از بیوپسی مغز استخوان چه اتفاقی می‌افتد؟
احتمالاً در همان روز عمل به خانه خواهید رفت. اگر در طول بیوپسی یک آرام بخش دریافت کردید، به یک همراه نیاز دارید.
پزشک ممکن است به شما توصیه کنند:
- یک مسکن بدون نسخه برای کمک به درد یا ناراحتی مصرف کنید.
- حداقل به مدت 24 ساعت از ورزش یا هرگونه فعالیت بدنی شدید خودداری کنید.
- زخم خود را حداقل 24 ساعت خشک نگه دارید.
آیا بیوپسی مغز استخوان خطراتی دارد؟
عوارضی مانند خونریزی شدید و عفونت در محل بیوپسی نادر است. معمولاً اعمال فشار به محل، خونریزی اضافی را متوقف میکند.
چه نوع نتایجی به دست می‌آورید و نتایج به چه معناست؟
پاتولوژیست نمونه مغز استخوان را در زیر میکروسکوپ تجزیه و تحلیل میکند. پزشک یافته‌های پاتولوژیست را بررسی میکند و مراحل بعدی را با شما در میان می‌گذارد. ممکن است تشخیص را تأیید کند، آزمایش‌های بیشتری را تجویز کند، یا بسته به نتایج شما درمان‌ها را توصیه یا تنظیم کند.
چه زمانی باید با پزشک تماس بگیرم؟
اگر علائمی از یک عارضه را تجربه کردید، از جمله:
- خونریزی شدید در محل بیوپسی
- تورم در محل بیوپسی
- قرمزی (در صورت گسترش)
- تب یا بدتر شدن درد
خلاصه
در صورت داشتن علائم اختلال خونی یا بیماری دیگری که مغز استخوان را درگیر میکند، بیوپسی مغز استخوان ممکن است ضروری باشد. درصورت داشتن سؤالات خاصی در مورد روش و یا نگرانی در طول بیوپسی، با پزشک خود صحبت کنید.
آن‌ها میتوانند داروهای ضد درد را برای شما تجویز کنند تا راحت و آرام باشید. همچنین میتوانند در مورد هر مرحله با شما صحبت کنند تا در روز بیوپسی خود احساس آگاهی و اطمینان بیشتری داشته باشید.
