در گذشته در سالن آمفی تئاتر صندلی بزرگی را به عنوان تخت عمل جراحی قرار می‌دادند و بازدیدکنندگان روند انجام عمل را پیوسته دنبال می‌کردند. جراحان با لباس‌های معمولی و بدون دستکش استریل و ابزارآلات غیر استریل جراحی می‌کردند. تنها در طول صد سال اخیر، اتاق عمل به عنوان یک مرکز اصلی جهت جراحی شناخته شده‌است.
تاریخچه اولین اتاق تمیز جراحی
تاریخچه اولین اتاق تمیز (The History of Clean Room) در جهان به یک بیمارستان باز می‌گردد، لُرد لیستر(Lord Lister) کسی بود که باکتری‌ها را باعث عفونت زخم‌های جراحی دانست و فهمید که پاک کردن محیط اتاق عمل و استریل ابزار جراحی از باکتری‌ها می‌تواند از این عفونت جلوگیری کند که این امر پایه‌ای برای اولین اتاق تمیز و استریلیزاسیون شد. در دهه ۱۸۶۰ لیستر با استفاده از محلول ضدعفونی کننده اسید کربنیک که باکتری‌ها را از بین می‌برد توانست آلودگی‌های عفونی را در اتاق عمل و ابزار در بیمارستان رویال به طور باورنکردنی کاهش دهد.
“مک ون” که یکی از دستیاران لیستر بود و تکنیک‌های لیستر را در امر ضدعفونی کردن توسعه داد، پیشنهاد کرد که از ورود باکتری‌ها به زخم جلوگیری شود. برای رسیدن به این هدف جوشاندن وسایل و بانداژ پیشنهاد شد و جراحان و پرستاران دستشان را به دقت می‌شستند که باکتری‌های موجود را از بین ببرند. تا سال ۱۹۰۰ میلادی دستکش‌ها، ماسک‌ها و روپوش‌های جراحی پیشنهاد شدند که قبل از جراحی با بخار، استریل می‌شدند.
استریل لوازم اتاق عمل
هر چند در اتاق‌های عمل قدیمی، روش‌های کنترل آلودگی شباهت‌هایی به روش‌های پیشرفته امروزی داشته‌اند اما مهم‌ترین تفاوت آن‌ها تاثیر مثبت استریل ابزار بود. سیستم استریلیزاسیون در بیمارستان‌ها تا دهه ۱۹۴۰ به ندرت استفاده می‌شد و اگر هم مورد استفاده قرار می‌گرفت بیشتر برای راحتی و آسایش بوده است.
در طول جنگ جهانی و بعد از آن نمونه‌ای از باکتری‌های معلق کشف شد و تهویه اتاق‌ها و دینامیک ذرات معلق و ابزار آلوده مورد مطالعه قرار گرفت. همچنین این واقعیت مورد تایید قرارگرفت که انسان سرچشمه ذرات و باکتری‌های معلق است که از طریق پوست پخش می‌شود. لباس‌های پشمی با بافت‌های باز تاثیر کمی در کاهش پخش آن دارند و در نتیجه پارچه‌هایی با بافت تنگ مورد نیاز بودند.
کاهش عفونت‌های جراحی با استریل لوازم اتاق عمل
در سال ۱۹۶۰ “بلوزر” و “کرو” تلاش کردند تا یک اتاق تمیز با یک جریانی پیستونی رو به پایین هوا طراحی کنند که هوا از فیلترهای توزیع کننده‌ای که تمام سقف را پوشانده بودند خارج می‌شد، اما به دلیل حرارت ناشی از افراد، وجود لامپ‌های موجود در اتاق عمل و نیز سرعت کم دمیده شده، ایجاد یک جریان هوای مستقیم مناسب را غیر ممکن ساخت.
این اتفاق در آن زمان رخ داد که پروفسور “چارلی” با کمک سیستم تهویه مطبوع "هاوراث"، تصمیم به تکامل سیستم تهویه اتاق عمل و استریلیزاسیون در بیمارستان رایگتینتون در نزدیکی منچستر انگلستان گرفت، چارلی یک پیشتاز در امر جراحی باز بود. او یک اتاق عمل ساخته بود که در آن مفاصل آسیب دیده را با یک پلاستیک یا فلز مصنوعی ترمیم می‌کرد. جراحی‌های اولیه او تقریبا ۱۰ درصد ایجاد عفونت می‌کرد.
این مشکل بزرگی بود و او برای مقابله با آن چندین تدبیر پیشگیرانه اندیشید. با استفاده از اطلاعات علمی آن زمان او و هاوارث تلاش کردند ابزار را به صورت مناسب استریل کنند.آن‌ها دریافتند که پیشرفت‌های صورت گرفته در اتاق عمل، در نوع پارچه، طراحی لباس، استریل ابزار، باکتری‌های موجود را به مقدار زیادی کاهش داده است. این تکنیک‌ها باعث کاهش عفونت از حدود ۱۰ درصد در سال ۱۹۵۹ به کمتر از ۱ درصد در سال ۱۹۷۰ شد.
کاربرد اتاق تمیز در صنعت
در صنعت نیز پیشرفت‌های مشابهی صورت گرفت. توسعه و تکامل اولین اتاق تمیز جهت کارهای صنعتی در زمان جنگ جهانی دوم شروع شد که بیشتر برای افزایش و قابلیت وسایل و تجهیزات مورد استفاده در هواپیماها، تانک‌ها و جنگ افزارها به کار می‌رفت. آن‌ها برای این کار باید درجه تمیزی محیط‌های تولید را افزایش می‌دادند.
ویژگی‌های اتاق تمیز
تفکر حاکم در یک اتاق تولید محصولات دارویی این بود که آنجا باید به وسیله مقدار زیادی از ضدعفونی کننده‌ها از هرگونه میکروارگانیزم خالی نگاه داشته شود. دیوارها برای رسیدن به این هدف معمولا کاشی کاری شده و کف جهت پاک کردن و ضدعفونی، موزاییک شده و دارای راه آب و زهکشی بودند. پرسنل مانند آنچه که در آن زمان در اتاق‌های عمل استفاده می‌شد، لباس‌های پنبه‌ای می‌پوشیدند و محیط‌های تعویض لباس، و همچنین تجهیزات پیشرفته استریل، بسیار مهم بودند.
